Image Image Image Image Image Image Image Image Image

In Holland staat een kerk – een terugblik

1 november 2017 | Door | 3 reacties

De herdenking van vijfhonderd jaar Reformatie leidde vandaag tot de EO-uitzending ‘In Holland staat een kerk’, aangekondigd als muzikale show, geprogrammeerd voor NPO1 dus met de eis aansprekend te zijn voor een breed publiek. Geen sinecure om te maken, vertaal een religieus thema maar eens voor een breed publiek in een land waar religie zo’n beetje achter de voordeur dient te verdwijnen. Ik zette mij vanavond nieuwsgierig voor de televisie en dat werd een kwelling. We zijn in ons land toch wel in staat om iets beter te maken dan dit? NPO1 is er niet voor de verdieping, maar dat betekent toch niet dat de geschiedenis van de Reformatie zo kort door de bocht moet worden gepresenteerd? De voor-reformatorische katholieke kerk werd al snel weggezet als het door en door corrupte instituut waar mensen dingen werd geleerd die niet in overeenstemming waren met de Bijbel. Gelukkig was daar Luther met zijn hamer, die de kerk de stellingen en het volk de Bijbel gaf. Maar die Luther was er niet zonder bijvoorbeeld Erasmus van Rotterdam, de stad van de Laurenskerk waar het programma werd opgenomen. Als er iemand een Nederlandse, oh nee, Hollandse bijdrage aan die Reformatie heeft gegeven dan is het Erasmus wel. Geen woord erover. Daarna ging het al snel naar de beeldenstorm, want de mensen konden nu in de Bijbel lezen dat je geen gesneden beelden mag maken. Dus gingen ze de beelden te lijf. Tuurlijk. Dat werd prachtig geillustreerd met de videomapping op de kerk, waar je met beeld(!) kunt laten zien dat de kerk instort terwijl die overeind blijft staan. Onvermijdelijk werd ik herinnerd aan de beeldenstorm van Islamitischse Staat in onze tijd. Geconfronteerd met de werkelijke vernietigingskracht die religie kan ontketenen, zul je nooit meer met romantiek over dergelijke acties spreken. Gelukkig meldde Andries Knevel hoe verschrikkelijk die beeldenstorm was geweest. Daarna kwamen alle platitudes over Holland langs. Reformatie betekent zuinigheid, zie de flessenlikker. Reformatie betekent VOC mentaliteit, kijk naar de welvaart en de grachtengordel, maar Reformatie betekent ook verzuiling. Oh ja, dacht ik? Is er overal een directe lijn te trekken? Wel eens van het humanisme gehoord als stroming? En de invloed daarvan? En als het verband er wel is, kun je die dan even uitleggen? Zelfs op NPO1? Drie keer werd ons dezelfde geschiedenis verteld over de functie van de statenbijbel voor het ontstaan van het Nederlands. En de invloed van Willem van Oranje daarop onvermijdelijk gevolgd door het zesde couplet van ons volkslied. Een beetje God, Nederland en Oranje. Maar waarom werd ons niets verteld wat de Reformatie heeft betekend voor de schilderkunst waar Nederland in de zeventiende eeuw in uitblonk? Waarom zagen we niets van Rembrandt? Het is prachtig om te laten zien dat juist de nadruk op het Woord zoveel beeld heeft voortgebracht, want de Reformatie was vooral een beeldrevolutie: geen Duitser is zo vaak afgebeeld als Luther. En wat helemaal onderbelicht werd, ondanks een constant musicerend orkest dat vaak hinderlijk naar de achtergrond werd gedrongen: Wie Reformatie zegt, zegt muziek, zegt: zelf zingen, zegt Bach. Geen enkel land omarmt Bach inniger als dit land, zelfs – en misschien wel juist – in zijn geseculariseerde staat. Als er iets is wat de Reformatie heeft ontwikkeld dan is het wel kerkmuziek. En wie Reformatie zegt, zegt ook: kansels, preken, luisteren! Misschien dankt onze cabarettraditie van one-man-shows, de populariteit aan de eeuwenlange traditie van verkondigingen op de kansel. Wat was het spannend geweest om juist dat aspect in een kerk voor het voetlicht te brengen. En dan niet op een catwalk, maar vanaf de kansel. Dit is een preekland. Reformatie betekent: uitleggen, verkondigen. Om welke stelling zou het nu gaan? Welke woorden moeten er nu onvermijdelijk klinken? En wie durven we daarvoor te vragen? Zullen we Mark Rutte uitdagen voor een visie?

Bijna op het eind zong Stef Bos nog een keer het lied dat hij schreef voor de EO-serie ‘Toen was geloof nog heel gewoon’. Een lied vol nostalgie toen iedereen nog naar de kerk ging en alle zekerheden nog overeind stonden. Ach ja, wat was het mooi in de jaren vijftig. Luther zou ervan gegruwd hebben. Want als er iets onderuit ging in de Reformatie dan waren het wel: zekerheden. Nostalgie had hem niet de hamer doen heffen. Geloven bleek leven te zijn in een wankel evenwicht. En Luther zou ondervinden dat dat genoeg kan zijn. De beelden van het programma waren behoorlijk ok. Dat is mooi. Maar kom op EO. Dit kan veel beter.

Comments

  1. Sytze de vries

    Jij hebt nog uitgekeken. Ik heb al heel snel de buis gedoofd. Reformatie als platitude.

  2. Tom Krosing

    een mooi bericht. Goed om ook aan Erasmus te denken die als de onwettige zoon van een priester zelf priester is geworden om zijn vader te leren, waarom iemand priester wordt. Omdat het God is die hiertoe roept.

  3. Pauline Vandehoek-de Vey Mestdagh

    Tja, niet alles en ieder kwam tot zijn recht in dit nu zo indrukwekkend herrezen kerkgebouw in hartje Rotterdam, waar ik als achttienjarige op 25 maart 1967 werd bevestigd . . .
    maar ik heb geboeid gekeken en geluisterd vanuit
    Limburg en zag Erasmus gelukkig staan . ..

Voeg een reactie toe

Annuleer antwoord

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.