Terwijl de rook is neergedaald – tot ieders verrassing kringelde ze prematuur boven het St.Pietersplein omhoog, ebt er langzamerhand iets in mij weg. De laatste dagen vroeg het om nader onderzoek en het het laat zich nu het beste als bewondering omschrijven. Ik wil niet dat het weggaat. Ik wil het anders dan de rook vasthouden. Ik wil het niet aan de vluchtigheid prijsgeven. Want ik voelde iets van vreugde, van hoop.  Vandaar deze tekst.

Ik ben een protestant op afstand, ver van Rome, ver ook van de katholieke traditie. Het zegt me niet zoveel dat Franciscus met zijn werkschoenen in de kist lag, in plaats van de rode Prada’s. En het is mij om het even, dat Leo XIV wel in het liturgisch rood ging en zijn voorganger niet. Alle analyses en voorspellingen, het enthousiaste getuigenis van Andrea Vreede bij de witte rook, ik vond ze mooi, maar niet noodzakelijk. Maar nu er een man begraven is en een nieuwe man gekozen, ligt er plotseling een spoor van bewondering in deze ziel, waardoor deze zich even plotseling verzet tegen de cynische stemmen dat ook deze pas gekozen mens, onmachtig en zonder leger, geen wereldvrede brengt en geen vrouwen of getrouwde priesters op de altaren zal laten plaatsnemen. Mijn bewondering zit in de dwaasheid van het hele gebeuren, de dakhazen die een pijp op de Sixtijnse kapel plaatsten, de meute kardinalen die zich laat opsluiten, de mensenmassa die zich vrijwillig bijeen laat drijven om niets van uitvaart en uitverkiezing te missen. Het tart allemaal de wetten van transparantie en efficiëntie en het toont zich als vanzelfsprekend. Het juicht en doet, het verlangt en hoopt. Het wacht. Ik word daar blij van.

Is het de macht van het getal, is het de schaal van de wereldkerk of zijn het de talloze camera’s die dit gebeuren registreren, waardoor het hele spektakel zich voorbij de verontschuldiging voltrekt? Het presenteert zich met een grote, bijna routinematige vanzelfsprekendheid alsof het jaarlijks plaatsvindt. Daarmee staat het in schril contrast tot het keurslijf van de verontschuldiging waarin het laatste restje Europees christendom zich nog beweegt. De toon waarmee getuigt wordt dat je als homo best christen kunt zijn en zelfs predikant, de bijbel een boek is dat weliswaar waarheid kent, maar niet waar hoeft te zijn gebeurd en dat gemeenschapsvorming – wat de kerk nu eenmaal is – de ontwikkeling van je eigenste individuele zelf echt niet in de weg hoeft te staan. Het wordt allemaal gezegd om niet tegen de haren van de moderniteit in te strijken. De westerse kerk, ik maak het dagelijks mee, verontschuldigt zich voor haar bestaan, voor haar idiote vorm, voor haar niet efficiënte manier van samenkomen en communiceren. Sorry, maar we vallen best mee!  Maar dat doen we niet. De kerk is een merkwaardig, onmogelijk gegeven, een dwaze opgave iets van deze wereld te maken, niet vast te blijven zitten in patronen van schuld en haat, wildvreemde mensen je broeder of zuster noemen als ware ze familie én geloven dat er ooit één mens uit de dood is opgestaan. Begrijp me goed: ik zie ook wel in dat een massa mensen elke kritische vraag tot zwijgen kan brengen en een massale schreeuw de heilzame kritische kant in een mens kan laten uitdoven. Daarvan kennen we inmiddels talloze voorbeelden. Het is dus oppassen geblazen, want we spelen met vuur. Maar in het samenspel van de rituelen zit een speelse dwaasheid die de dwaasheid van het Evangelie nadert. Ten diepste spelen we een spel. En daarin zit een bevrijdende kracht.

Terwijl ik dit schrijf verblijf ik in Cluny in een hotel dat gebouwd is op de muren van de grootste kerk die Europa ooit heeft gekend. Door de godsdienstoorlogen kwam het gebouw in verval, de Franse Revolutie verleende een genadeslag, maar de echte ontmanteling kwam pas toen in de negentiende eeuw de stenen werden verkocht voor de bouw van huizen elders. Godsdiensten kunnen, als elke ideologie, verschrikkelijk ontsporen. Maar juist daarom, als tegenwicht, moeten we de spelende mens blijven zoeken. De mens, die door de vragen van de moderniteit heen, juicht, lacht, helpt en ziet dat de wereld nog niet af is.