SECULARISATIE – Leg de samenleving niet langs de meetlat van het geluk, bepleit Ferdinand Borger. Het kan al gauw leiden tot zelfgenoegzaamheid.

Spijtig om te lezen dat Boris van der Ham zijn reactie op de Opiniepagina van 6 november blijkbaar baseerde op een nieuwsbericht over de Protestantse Lezing die Pieter-Jaap Aalbersberg eind oktober hield en niet op de tekst van de lezing zelf. De aanname dat secularisatie tot gestold wantrouwen leidt, werd aan het begin van Aalbersbergs lezing namelijk direct bekritiseerd. Ook de kerken hebben sinds de Reformatie met hun waarheidsaanspraak bijgedragen aan het wantrouwen in de maatschappij.

Aalbersberg steekt dus de hand in eigen boezem. Het wantrouwen is met de secularisatie niet verdwenen. Integendeel. We worden geconfronteerd met woede en polarisatie in een land waar de mensen zichzelf als gelukkig bestempelen.

Dat is vreemd. Er is met dat geluk dus wat aan de hand. Het wordt tijd om dat kritisch te onderzoeken.

Boris van der Ham is nog niet zover: hij speelt opnieuw de troefkaart van het geluk. Zie waar secularisatie toe leidt: we worden er alleen maar gelukkiger van. De vraag is: welk geluk? En van wie? Herbergt het gelukkigste land ook de meeste rechtvaardige samenleving? Geluk kan makkelijk met zelfgenoegzaamheid worden verward, onverschilligheid kan als tolerantie worden begrepen.

Leg de samenleving niet langs de meetlat van het geluk. Geluk is niet de maat der dingen.

Het is Aalbersberg, denk ik, om dat laatste te doen als hij de kerken oproept een gideonsbende te vormen. Zet je roze bril af, breek door de façade van het geluk en bevrijd je uit de zelfgenoegzaamheid. Neem waar wat er op straat gebeurt, wees daar aanwezig. Tolereer het niet als een gezin in je buurt wordt gediscrimineerd, maar onderneem actie. Religieuzen en niet-religieuzen kunnen daarin bondgenoten zijn.

Dat betekent dat we een aantal zaken onder ogen moeten zien. Mensen voelen zich niet gezien, noch gewaardeerd, worden onrustig en komen in verzet. Een verbeterde koopkracht brengt hun geen kalmte. Het buitenland herkent in ons land een narcostaat. Vrolijk wijzen op ons liberale spuit- en slikgedrag is daarop geen antwoord meer. De stikstofproblematiek wijst ons op de grenzen van de groei en dwingt ons tot keuzes. Dat we ons in dit land bovengemiddeld gelukkig prijzen moet ons ondertussen ernstig te denken geven.

De christelijke traditie heeft het in zich kritisch naar zichzelf te kijken, omdat het kritisch naar de mens kijkt. In de meeste bijbelverhalen modderen we maar wat aan, we zijn daar zelden de beste versie van onszelf. Ook de mens is niet de maat der dingen. Die visie kan ons ten goede komen. En het staat natuurlijk ieder vrij om daaruit te putten.

Gepubliceerd in Trouw, 15 november 2019