Er gaat een klein schokje door de Protestantse kerk in Nederland. De kerkelijk werker met HBO opleiding mag voortaan nagenoeg alle handelingen uitvoeren die aan de academisch geschoolde predikant waren voorbehouden. Hier en daar protesteren de academici, kennis van de klassieke talen is onontbeerlijk om de schrift te kunnen lezen. Maar soms bekruipt me het gevoel dat veel voorgangers vooral hun ambt legitimeren door na de Bijbellezing in de dienst te verkondigen wat er wérkelijk in de Bijbel staat. Daarmee verklaren ze zichzelf tot de ingewijde van een mysterie waaraan het kerkvolk niet kan geraken. Dat is zeer on-protestants. Elke gelovige heeft in die traditie toegang tot lezing van de bijbel. Dat vereist hulp, maar de predikant is daarbij zeker niet de enige die de tekst kan ontsluiten. Het beroep op de klassieke talen klinkt dan ook als een wanhoopspoging om te redden wat er niet meer te redden valt.

Het ambt van predikant heeft al jaren aan aanzien ingeboet. De predikant is vooral spiegelend geworden in zijn of haar optreden, begripsvol en meelevend, met hier en daar een verlangen naar priesterschap. Daarvoor wordt een gewaad aangetrokken. Profeten zijn er nauwelijks nog te vinden, zij verstoren de rust van de vermoeide zielen, kerken zoeken daarom naar begripvolle verbinders tussen generaties, tussen traditie en vernieuwing met een luisterend oor voor iedereen. Geen kerk die het waagt op zoek te gaan naar een profeet die met een gesel door de kerkelijke gemeente ranselt. Toch is die behoefte er wel degelijk, maar je moet er tegenwoordig voor naar het theater, daar gaat het er niet zelden zingevend en louterend aan toe bij seculiere donderpreken en toneeluitvoeringen. Het lijdensverhaal van Jezus wordt door miljoenen bekeken in The Passion of meebeleefd in de talrijke uitvoeringen van de Mattheüs. Geestelijk verzorgers gaan de zingevingsvragen bij de huisartspraktijken te lijf, psychiaters geven aan dat we eenzame en ontwortelde mensen zijn geworden, waar we als kerk geen antwoord op hebben. Weinig jongeren ambiëren een theologiestudie om afgestudeerd in de fusieprocessen van kleiner wordende vergrijsde gemeentes terecht te komen. Het is neergang wat de klok slaat en dat is tragisch te noemen, want overal wordt er met liefde en toewijding getracht overeind te houden wat er nog is. De reputatie van de kerk als instituut en de tijdgeest bieden forse tegenwind.

De aanstelling van de kerkelijk werker als pastor is in dit proces uitstel van executie. Waarbij ik absoluut niet twijfel aan de competenties van deze collega’s. Er moet iets anders gebeuren. Er ontbreken momenteel twee elementen die onontbeerlijk zijn voor een kerk die zich kan vernieuwen en herbronnen: ondernemingszin en verbeeldingskracht. Kunstenaars bezitten niet zelden van nature een noodzaak om scheppend en vernieuwend bezig te zijn, ondernemers vermoeden met hun verbeeldingskracht een bestaan op te kunnen bouwen. Zij hebben ruimte nodig om zich te kunnen ontwikkelen en risico te nemen, in hun handelen ontwikkelt zich de toekomst. Het is niet verwonderlijk dat in een vergrijzende kerk die ruimte afneemt, dat hoort bij het ouder worden en het geringe aantal jaren dat een mens nog rest. Des te meer is het de taak van de voorgangers, pastors of dominees, een tegencultuur te bieden die ruimte schept en ondernemingszin en creativiteit een kans geeft. En laat hen vooral de ondernemer of kunstenaar in zichzelf ontdekken. De kerk leverde in de geschiedenis prachtige voorbeelden van mensen die buiten de lijnen nieuwe wegen zochten, zie de betekenis van de ons ontvallen Huub Oosterhuis. En natuurlijk: kennis van de talen is nodig. Hoe zouden we anders ons mee laten voeren met die merkwaardige gang van Mozes met zijn visioen van een beloofd land? Dat land was jarenlang in geen velden of wegen te bekennen.